Lợi ích của việc tiêm chủng cho trẻ đầy đủ, đúng lịch, đúng phác đồ là để bảo vệ trẻ khỏi các chứng bệnh lây lan nguy hại trong suốt cuộc đời. Khi được tiêm chủng đầy đủ cơ thể trẻ sẽ phát triển khỏe mạnh, toàn diện.
Vì sao trẻ nên được tiêm chủng đầy đủ?
Dưới 5 tuổi, hệ miễn dịch của trẻ còn vô cùng non kém, đặc biệt đối với trẻ biếng ăn và suy dinh dưỡng… Trong khi đó, điều kiện môi trường phức tạp, thời tiết, khí hậu, nhiệt độ thay đổi thất thường… tạo điều kiện cho rất nhiều dịch bệnh nguy hại phát triển. Dịch bệnh là một trong số những nguy cơ tiềm ẩn luôn thường hay trực tiếp tác động tới sức khỏe và tính mạng của trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ.
Chưa kể hiện nay, những dịch bệnh đang có khuynh hướng ngày càng gia tăng và tiếp diễn phức tạp như SARS, H1N1, H5N1... Trong khi đó, khả năng điều trị và tính thích ứng của trẻ con thấp, gây ra nhiều biến chứng nặng nề về cả sức khỏe và tánh mạng. Đó là lý bởi vì sao trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi cần phải được tiêm chủng đầy đủ để bảo vệ sức khỏe trọn đời.
Lợi ích của việc tiêm chủng cho trẻ chủ yếu là giúp cho cơ thể trẻ sản sinh kháng nguyên, kích ứng sức đề kháng sản xuất kháng thể. Kháng thể có công dụng diệt trừ vi khuẩn, virus sinh tồn trong máu để bảo vệ cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh tại những lần tấn công sau.
Sau đây là lịch tiêm chủng đầy đủ cho trẻ theo chương trình tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ, theo từng tháng của trẻ từ 0 đến 3 tuổi trở lên. Cha mẹ cần ghi nhớ hay lưu lại để đảm bảo bé được tiêm phòng đầy đủ, đúng thời điểm cũng như đúng quy trình, giữ gìn nền tảng sức khỏe cho quá trình phát triển toàn diện của bé sau này.
Lịch tiêm chủng cho trẻ từ 0 đến 3 tuổi đầy đủ
1. Tiêm phòng cho trẻ sơ sinh (tiêm càng sớm càng tốt sau khi sinh)
- Vắc xin Engerix B/ Euvax B liều sơ sinh phòng bệnh Viêm gan B, tiêm cho trẻ 24 giờ đầu sau sinh.
- Vắc xin BCG liều sơ sinh phòng bệnh lao.
2. Tiêm phòng cho trẻ 2 tháng tuổi
- Vắc xin kết hợp phòng 6 bệnh (ho gà, bạch hầu, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh do Haemophilus influenzae týp B (Hib) gây ra như viêm phổi, viêm màng não mủ) dạng 6 trong 1 Infanrix hexa (Bỉ)/ Hexaxim (Pháp) hoặc dạng 5 trong 1 Pentaxim (Pháp), Infanrix IPV + Hib (Bỉ) (không có thành phần kháng nguyên viêm gan B). Tiêm mũi 1.
- Vắc xin Rotarix (Bỉ), Rotateq (Mỹ), Rotavin-M1 (Việt Nam) phòng Rota virus gây bệnh tiêu chảy cấp. (liều 1)
- Vắc xin Synflorix (Bỉ), Prevenar 13 (Bỉ) phòng bệnh viêm tai giữa, viêm phổi, viêm màng não do phế cầu khuẩn (mũi 1)
3. Tiêm phòng cho trẻ 3 tháng tuổi
- Vắc xin 6 trong 1 hoặc 5 trong 1. Tiêm mũi 2. (Nếu tiêm 5 trong 1 thì phải bổ sung mũi viêm gan B).
- Vắc xin uống phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus (liều 2).
4. Tiêm phòng cho trẻ 4 tháng tuổi
- Vắc xin kết hợp 6 trong 1 hoặc 5 trong 1 mũi 3 (nếu tiêm vắc xin kết hợp 5 trong 1 thì tiêm thêm mũi viêm gan B).
- Vắc xin Synflorix (Bỉ)/ Prevenar 13 (Bỉ) phòng bệnh viêm tai giữa, viêm phổi, viêm màng não do phế cầu khuẩn (mũi 2).
- Vắc xin uống phòng bệnh tiêu chảy cấp do Rotavirus (liều 3).
5. Tiêm phòng cho trẻ 6 tháng tuổi
- Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) phòng bệnh cúm (Tiêm 2 mũi cách nhau 1 tháng).
- Vắc xin VA-MENGOC-BC phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu B+C (mũi 1)
- Vắc xin Synflorix (Bỉ)/Prevenar 13 (Bỉ) phòng bệnh viêm tai giữa, viêm phổi, viêm màng não do phế cầu khuẩn (mũi 3).
6. Tiêm phòng cho trẻ 9 tháng tuổi
- Vắc xin VA-MENGOC-BC (Cu Ba) phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu B+C (mũi 2)
- Vắc xin sởi đơn MVVac (Việt Nam) phòng bệnh sởi.
- Vắc xin Varilrix (Bỉ) phòng bệnh thủy đậu.
- Vắc xin Imojev (Thái Lan) phòng Viêm não Nhật Bản.
7. Tiêm phòng cho trẻ 12 tháng tuổi
- Vắc xin 3 trong 1 MMR-II (Mỹ) phòng bệnh sởi, quai bị, rubella.
- Vắc xin Varivax/Varicella phòng bệnh thủy đậu (Nếu chưa tiêm Varilrix)
- Vắc xin Jevax (Việt Nam) phòng bệnh viêm não Nhật Bản B: Tiêm 2 mũi, cách nhau 1 – 2 tuần.
- Vắc xin Avaxim 80U/0.5ml phòng bệnh viêm gan A. Liều nhắc lại sau 6-18 tháng.
- Vắc xin Synflorix (Bỉ)/Prevenar 13 (Bỉ) phòng bệnh viêm tai giữa, viêm phổi, viêm màng não do phế cầu khuẩn (mũi 4).
8. Tiêm phòng vắc xin cho trẻ 15 – 24 tháng tuổi
- Vắc xin 6 trong 1 hoặc 5 trong 1 mũi 4 (nếu chích 5 trong 1 thì chích thêm mũi viêm gan B)
- Vắc xin Avaxim 80U/0.5ml phòng bênh viêm gan A (mũi nhắc)
- Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp) phòng bệnh cúm (mũi 3 – sau mũi thứ hai 1 năm)
9. Tiêm phòng cho trẻ đủ 24 tháng tuổi
- Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu A,C,Y,W-135.
- Vắc xin Jevax phòng bệnh viêm não Nhật Bản B (mũi 3).
- Vắc xin Typhim VI/Typhoid VI phòng bệnh thương hàn.
- Vắc xin Tả mORCVAX (Việt Nam) gồm 2 liều uống (dành cho trẻ sống ở vùng nguy cơ cao, liều hai sau liều một 2 tuần).
10. Tiêm phòng cho trẻ từ 3 tuổi trở lên
- Vắc xin 3 trong 1 MMR-II phòng bệnh sởi, quai bị, rubella (mũi nhắc).Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp)/ Influvac Tetra (Hà Lan) phòng bệnh cúm (Tiêm nhắc lại hàng năm).
- Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp)/ Influvac Tetra (Hà Lan) phòng bệnh cúm (Tiêm nhắc lại hàng năm).
- Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu A,C,Y,W-135 (mũi nhắc cho trẻ từ 15 tuổi đến người lớn 55 tuổi).
- Vắc xin Jevax (Việt Nam) phòng bệnh viêm não Nhật Bản B (mũi nhắc, lúc 5 tuổi). Sau đó cứ 3 năm tiêm nhắc lại 1 lần đến khi 15 tuổi.
- Vắc xin Tetraxim (phòng bệnh bạch hầu – ho gà – uốn ván – bại liệt) hoặc vắc xin Adacel (Canada)/Boostrix (Bỉ) (phòng bệnh bạch hầu – ho gà – uốn ván) khi trẻ từ 4 tuổi trở lên, và nhắc lại mỗi 10 năm.
Lưu ý khi cho trẻ đi tiêm chủng
Tiêm chủng đầy đủ cho trẻ theo chương trình tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ không chỉ giúp cho trẻ tăng sức đề kháng, phòng được các bệnh nguy hiểm mà còn là biện pháp để bố mẹ bảo vệ sức khỏe và quá trình phát triển toàn diện cho con. Nhưng, khi đưa trẻ đi tiêm phòng, bố mẹ cần lưu ý một số điều sau đây:
- Bất cứ trẻ nào khi đi tiêm chủng cũng nên được thăm khám sàng lọc trước tiêm. Cha mẹ cần thông báo cho bác sĩ chuyên khoa biết tình trạng sức khỏe trước kia của trẻ (có mắc bệnh gì không, có mắc dị ứng không, có đang phải uống thuốc kháng sinh không…) để bác sĩ chuyên khoa cân nhắc chỉ dẫn quy trình hợp lý.
- Cha mẹ nên giữ sổ cũng như phiếu tiêm chủng để quan sát lịch tiêm của con mình.
- Phụ huynh cần phải tuân theo quy định trẻ cần được theo dõi 30 phút tại điểm tiêm chủng cũng như tiếp tục quan sát tại nhà ít nhất một ngày sau tiêm.
- Nếu thấy một số phản ứng sốt, đau hay phình to tại khu vực tiêm và quấy khóc kéo dài hàng ngày, phụ huynh cần phải cho bé tái trở lại trung tâm để được thăm khám.
- Nếu như trẻ có những dấu hiệu nhận biết bất thường như: sốt cao, quấy khóc lâu ngày, thụt giật, bỏ bú, khó thở, tím tái… các bố mẹ cần phải đưa trẻ tới phòng khám chuyên khoa nhi.
- Khi trẻ sốt cao, phụ huynh có thể cho trẻ sử dụng thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn và chỉ định của cán bộ y tế.
Không thoa, đắp bất kỳ thứ gì lên khu vực tiêm của bé. Vết tiêm có thể bị sưng tấy, đau đớn – đây là phản ứng thông thường và sẽ tự hết. - Cha mẹ cần chăm sóc và để ý trẻ sau tiêm chủng, cho trẻ tắm rửa, ăn uống như thường lệ và quan sát, đánh giá tình trạng sức khỏe của bé.
Các lưu ý khi đưa trẻ đi tiêm phòng sẽ giúp cho bố mẹ có sự chuẩn bị tốt hơn, cho quá trình tiêm xảy ra thuận tiện, mau chóng và phần nào an tâm hơn về các phản ứng sau tiêm.
Trường hợp chống chỉ định tiêm chủng cho trẻ
Với trẻ sơ sinh, chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm phòng trong các trường hợp:
- Bị sốt bằng hoặc trên 37,5 độ C
- Hạ thân nhiệt dưới hoặc bằng 35,5 độ C.
- Nghe tim bất thường
- Tri giác bất thường (li bì hoặc kích thích, bú kém,...)
- Cân nặng dưới 2000g và có các chống chỉ định khác.
Với trẻ lớn, chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm phòng trong các trường hợp:
- Bị sốc hay phản ứng nặng sau lần tiêm chủng trước.
- Đang mắc bệnh cấp tính hoặc bệnh mãn tính.
- Đang hoặc mới kết thúc liều điều trị corticoid/gammaglobulin.
- Bị sốt trên hoặc bằng 37,5 độ C
- Hạ thân nhiệt dưới hoặc bằng 35,5 độ C; nghe tim bất thường.
- Nhịp thở nghe phổi bất thường.
- Tri giác bất thường và các chống chỉ định khác.
Chăm sóc và theo dõi trẻ sau tiêm chủng
An toàn tiêm chủng là vấn đề được nhiều bậc cha mẹ quan tâm. Đó không chỉ là việc đảm bảo nguồn gốc, chất lượng vắc xin, mà còn tùy vào quá trình chăm sóc cùng với theo dõi trẻ sau tiêm chủng của bố mẹ. Để đảm bảo con khỏe mạnh sau khi tiêm chủng, bố mẹ cần phải chú ý những điểm dưới đây:
Lưu ý sau tiêm chủng:
- Bố mẹ cần theo dõi con tối thiểu 30 phút ở khu vực tiêm chủng. Nếu phát hiện vấn đề bất thường như nôn, thở nhanh, thở ngắt quãng, khò khè, da mẩn đỏ,… nên báo ngay cho nhân viên y tế.
- Sau 24 – 48h, trẻ cần tiếp tục được theo dõi về nhiệt độ cơ thể, nhịp thở, sinh hoạt hằng ngày gồm ăn, ngủ, chơi đùa…
- Quan sát vùng tiêm và da toàn thân của trẻ xem có sưng, phát ban hoặc xuất hiện mẩn đỏ không.
Chăm sóc sau tiêm chủng:
- Cần cho trẻ mặc quần áo mỏng, thoáng mát.
- Duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ, uống nhiều nước. Nếu như trẻ còn bú mẹ cần phải cho trẻ bú nhiều.
- Nếu trẻ sốt trên 38.5 độ, có thể sử dụng thuốc hạ sốt bình thường như paracetamol, ibuprofen cùng với liều khoa học.
- Tại vết tiêm sưng đỏ, bố mẹ có thể chườm lạnh để trẻ giảm sưng, giảm đau.
- Bố mẹ không nên sờ thẳng vào vết tiêm của trẻ, không bôi hay xoa bất kỳ thứ gì lên vết tiêm.
- Không tự tiện dùng Aspirin cùng với những liều thuốc ho, thuốc hạ sốt khác bởi các loại thuốc này có khả năng tăng liều paracetamol.
Xem thêm >> Lịch tiêm chủng cho trẻ từ 0 đến 8 tuổi
